Trong dòng chảy của lịch sử có nhiều cầu thủ vĩ đại. Nhưng rất ít cá nhân sau đó trở thành HLV vĩ đại, và còn hiếm hoi hơn nữa những người để lại cho hậu thế di sản bất tử như Johan Cruyff.
David Winner, tác giả của nhiều đầu sách bóng đá nổi tiếng và là một người rất uyên thâm về bóng đá Hà Lan, trong một bài viết gần đây đã gọi Cruyff là một vị Chúa trong bóng đá, ý tưởng của Cruyff là kinh thánh, những người tiếp thu và truyền bá ý tưởng ấy là những tông đồ và sân vận động chơi thứ bóng đá "kiểu Cruyff" biến thành những giáo đường.
Những người như Cruyff sinh ra để làm thay đổi thế giới, để tạo ra di sản đồ sộ cho hậu thế, đặt ra những bài toán mang tính chất gợi mở để đưa kiến thức của nhân loại lên một tầm cao mới, ở đây là kiến thức về bóng đá.
Không có nhiều nhân vật làm được như thế trong lĩnh vực của họ. Có thể kể ra một vài ví dụ. Như bác sỹ về thần kinh và tâm lý Sigmund Freud, hay Albert Einstein - người đã làm thay đổi hoàn toàn suy nghĩ của nhân loại về vật lý...
|
Cruff (phải) xứng đáng được xem là người truyền bá bóng đá đẹp. Ảnh: BR. |
Cruyff, trong bóng đá, đã vươn lên đến thành tựu tương tự như thế. Ông vĩ đại từ khi là cầu thủ của Ajax Amsterdam, Barcelona và đội tuyển Hà Lan. Khi treo giày, ông đã có một vị trí chễm chệ trong ngôi đền thiêng của những danh thủ vĩ đại nhất mọi thời đại cùng với Pele, Diego Maradona, Ferenc Puskas, Alfredo di Stefano và sau này sẽ có thêm Zinedine Zidane, Lionel Messi... Khi trở thành nhà cầm quân, ông tiếp tục biến Ajax và Barca thành những thế lực, tạo ra thêm nhiều ngôi sao đương đại.
Thế nhưng điều khiến Cruyff trở nên bất tử không phải là những danh hiệu mà là tư tưởng của ông. Không có tư tưởng ấy, thế giới bóng đá đã không thể chứng kiến một đội tuyển Tây Ban Nha làm minh chủ của bóng đá thế giới suốt hơn nửa thập kỷ từ 2008 đến 2012. Càng không thể có một Barcelona là CLB mạnh nhất từ khi thế kỷ 21 mở ra đến nay. Bayern Munich và đội tuyển Đức của ngày nay, hay AC Milan vĩ đại trong thập niên 1980 cũng đã có được thành công nhờ đi theo con đường của Cruyff. Những tư tưởng mà ở thời Cruyff được xem là đi trước thời đại, là cấp tiến nay trở thành một chuẩn mực của bóng đá hiện đại. Cách Cruyff giáo dục và phát triển những cầu thủ trẻ nay được nhân rộng trên tòan thế giới.
Dựa trên tư liệu của nhà báo, nhà văn David Winner viết trong các ẩn phẩm báo chí và sách vở, VnExpress gửi đến độc giả một bức tranh toàn mỹ về Cruyff.
Sự nghiệp thi đấu kéo dài 20 năm của Cruyff kết thúc vào năm 1984. Lần cuối ông cầm quân đỉnh cao cũng đã cách đây 20 năm. Vậy mà ròng rã hai thập niên ấy, tên ông vẫn được nhắc đi nhắc lại không biết bao nhiêu lần. Các tờ báo xếp hàng xin ông cho vài dòng, các đài truyền hình chờ đến lượt mình để được nghe ông nói vài câu. Và những HLV hàng đầu như Pep Guardiola thỉnh thoảng lại nhờ ông cho một vài ý kiến.
Năm ngoái, ở tuổi 68, ông phát hiện mình bị ung thư phổi. Suốt từ bấy đến giờ Cruyff không xuất hiện trước công chúng nữa. Tuy nhiên, trên toàn thế giới, tư tưởng của ông vẫn phủ sóng mọi nơi, từ châu Âu đến Nam Mỹ, từ châu Á đến tận châu Đại Dương.
Những người ngưỡng mộ Cruyff không chỉ yêu thích cách ông cũng như đội bóng của ông chơi bóng. Họ thực sự tin là thế giới sẽ tốt hơn nếu triết lý của Cruyff được bảo tồn và phát triển. Với Cruyff, bóng đá trở nên đẹp hơn, vui hơn và đáng xem hơn.
Một lý do khác giúp cho Cruyff được yêu mến là vì cuộc đời ông chính là một câu chuyện cổ tích điển hình. Trong kịch bản thường thấy của các câu chuyện tổ tích, thường thì sẽ có một cậu bé xuất thân nghèo khó, vượt qua nhiêu khó khăn trở ngại để vươn lên và thực hiện sứ mạng của một "người được chọn". Cậu được nhiều người giúp đỡ, cậu chiến đấu với những kẻ thù hùng mạnh, cậu đập tan những giới hạn của bản thân và thời đại, trở thành anh hùng rồi quay về cố hương. Đấy là mô típ kinh điển của hàng triệu câu chuyện cổ tích, tiểu thuyết và phim ảnh, từ Star Wars (Chiến tranh giữa các vì sao) bên Mỹ cho đến... Sọ Dừa của Việt Nam.
Cruyff chính là một câu chuyện điển hình như thế.
|
Cruyff (trái) khi còn khoác áo Ajax. |
Ông có khởi đầu rất khiêm tốn. Sinh ra trong một gia đình nghèo ở ngay thủ đô Amsterdam, Cruyff đã vươn lên rất xa cái quá khứ cơ hàn của mình. Ở cấp độ CLB, ông giành hơn 20 danh hiệu lớn nhỏ, trong đó có đến chín chức vô địch Hà Lan. Ở cấp độ đội tuyển, ông chính thức đặt Hà Lan lên bản đồ thế giới. Từ chỗ gần như chưa ai biết trước đó, Cruyff mang Hà Lan vào chung kết World Cup 1974. Còn về cá nhân, ông là cầu thủ đầu tiên trong lịch sử giành được ba Quả bóng Vàng.
Năm 1978, Cruyff quyết định treo giày ở Barcelona. Ajax mời ông tham gia một trận đấu cuối cùng với Bayern Munich. Bayern thắng trận ấy 8-0, một cầu thủ công kênh Cruyff lên vai sau khi trận đấu kết thúc và ai đó trao cho ông một bó hoa, nhưng tâm trạng của sân bóng hôm ấy giống một đám tang hơn ngày hội. Nghỉ được không bao lâu, Cruyff lại nhớ bóng đá. Ông dấn thân vào một hành trình mới. Từ giải vô địch Bắc Mỹ với Los Angeles Aztecs và Washington Diplomats, ông quay trở lại Tây Ban Nha để khoác áo Levante. Ở đây, ông giải nghệ lần hai và thử sức với kinh doanh.
Nhưng một người có đầu óc lãng mạn và chỉ nghĩ về bóng đá như Cruyff làm sao thạo việc kinh doanh. Kết quả là ông mất sạch gia sản cả đời vì trót đầu tư vào một... trang trại heo. Không còn cách nào khác, ông lại phải xỏ giày vào sân để kiếm sống vào năm 1981 trong màu áo Ajax. Trận đấu đầu tiên của Cruyff trong lần tái xuất này diễn ra trước Haarlem. Sân De Meer Stadion không một chỗ trống, nhưng người ta bảo Cruyff đã quá già, họ sợ ma thuật từ đôi chân của ông chẳng còn nữa.
Nhưng mọi người chẳng cần phải đợi lâu. Mới đầu hiệp 1, Cruyff đã thoát qua hai quả xoạc bóng trông gang tấc để xuất hiện ở rìa vòng cấm. Khẽ quan sát, Cruyff lập tức tung ra một cú bấm bóng mà không cần sửa bộ lấy đà. Thủ môn đối phương chỉ còn cách đứng nhìn quả bóng từ chân Cruyff vồng ra sau lưng mình vào lưới. Sau hôm ấy, Cruyff tiếp tục chơi bóng thêm ba năm đỉnh cao nữa, trở thành đàn anh của những Marco van Basten, Ronald Koeman và Dennis Bergkamp sau này. Đến khi ngồi vào ghế HLV, Cruyff tạo ra hai đế chế bất tử của bóng đá, một ở Ajax, một ở Barcelona.
Vic Buckingham, HLV đầu tiên của Cruyff ở Ajax, gọi ông là "Món quà của Chúa trời dành cho bóng đá". Pep Guardiola nói: "Cruyff đã xây dựng giáo đường, nhiệm vụ của chúng ta là gìn giữ". Cây bút chuyên về bóng đá Hà Lan Arthur van den Boogaard thì khẳng định Cruyff là người đã khai phá ra trường phái... trừu tượng trong bóng đá.
Van den Boogaard nói thế có lẽ vì Cruyff có những phát ngôn bất hủ, thoạt nghe thì bình thường, nhưng suy nghĩ kỹ thì thấy ẩn tàng đạo lý. Ví dụ:
"Nếu không thể thắng, vậy thì phải đá để không thua đã".
"Mọi bất lợi đều có ưu thế riêng của nó"
"Nếu không có mặt ở đó, hoặc là bạn đến quá trễ, hay là đến quá sớm"
"Nếu muốn người khác hiểu, phải học cách giải thích tốt hơn"
"Bóng đá là một môn chơi đơn giản, nhưng đá đơn giản thì không phải ai cũng làm được".
"Bóng đá là trò chơi của những lỗi lầm, ai ít lỗi hơn thì thắng"
Cruyff không phải là một người sùng đạo. Khi còn ở Tây Ban Nha, ông bảo mình chả hiểu nổi vì sao các cầu thủ đều làm dấu thánh khi vào sân. "Nếu Chúa nghe lời thỉnh cầu của tất cả, vậy thì mọi trận đấu sẽ kết thúc với kết quả hòa," ông nói.
